BUGÜN (4 NİSAN) DÜNYA SOKAK HAYVANLARI GÜNÜ

3 Nisan 2024

BUGÜN (4 NİSAN) DÜNYA SOKAK HAYVANLARI GÜNÜ

“DSÖ; Dünyada başıboş 200 milyon köpek, 480 milyon kadar da kedi bulunuyor “

Dünyada, yaşamlarını zor koşullar altında geçirmeye çalışan sokak hayvanlarının yaşam koşullarını iyileştirmek ve farkındalık oluşturmak amacıyla 2010 yılından bu yana 4 Nisan “Dünya Sokak Hayvanları Günü” olarak kutlanıyor.

Yazarımız; Veteriner Halk Sağlığı Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, Vet. Hekim Teoman ASLAN Kent Ekranı için yazdı

Sanayinin gelişmesi ve tarım dışı etkinliklerin artması sonrasında 17. ve 18. yüz yıldan itibaren özellikle Avrupa’da kentsel alanlara göçlerin artması, göç eden insanların köylerde ve kırsalda kendilerine birçok işlevsel faydaları olan köpeklerini ve kedilerini birlikte getirmeleri sonrasında bu hayvanlar kentsel yaşama entegre edilmişlerdir.

Bu doğrultuda, insanların hayvanlarla aynı ortamları paylaşma nedenleri de farklılaşmaya başlamıştır. Kentlerde insanların zevk ve refakat amaçlarıyla hayvanları sahiplenme, onlarla birlikte yaşama, böylece aynı meskeni kullanma alışkanlığı ve zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Tam da bu noktada insanların bir arada yaşadıkları hayvanları meskenlerin dışına bırakmaları, terk etmeleri, bu hayvanların kontrolsüzce üremeleri ve üretilmeleri sokak hayvanı, başıboş hayvan, sahipsiz hayvan diyerek de adlandırdığımız yeni bir terimin ortaya çıkmasına yol açmıştır.

İnsanların kendileri için yaşam alanı oluşturdukları yerleşim yerlerinde ve ulaşımlarını sağladıkları alanlarda insanlarla birlikte yaşama olanağı bulmuş, beslenme ve barınmasını bu alanlarda sürdüren hayvanlar birer sokak hayvanıdır. Ortak görüşe göre, “vahşi” hayvanlar olarak adlandırılan vahşi doğada doğan evcil türlerin aksine, “başıboş” hayvanlar terk edilmiş veya kaybolmuş evcil hayvanlar olarak tanımlanmaktadır. Tüm hayatlarını başıboş olarak geçiren hayvanlar ve bir zamanlar sahiplenilen ancak şimdi terk edilen hayvanlar olmak üzere sokak hayvanlarının farklı kategorilere ayrılmaktadır. Sokak hayvanları çoğunlukla çevreyi aşırı dolduran kontrol edilemeyen üreme ile bağımsız olarak yaşamlarını sürdürmektedirler.

Dünya Sağlık Örgütü, dünya genelinde 200 milyon başıboş köpek bulunduğunu, 480 milyon kadar başıboş kedinin ise sokaklarda dolaştığını tahmin etmektedir. Başıboş hayvanlar; onların varlığını kabul eden ve onların varlığını kabul etmeyen, hatta küçümseyenler olarak toplumu ikiye ayırmaktadır. Bu, başıboş hayvanlarla ilgilenme istekliliği konusunda toplumda uzun vadeli tartışmalara da neden olmaktadır.

Dünyada, özellikle gelişmiş ülkelerde hayvanların aç ve susuz kalması, zoonoz hastalıklar, hayvanlara eziyet vb. sokak hayvanı konusunda ortaya çıkan sorunlar, öncelikle hayvan sahiplerine getirilen sorumluluklar, hayvan sahiplenilmesi, üretilmesi ve hayvan refahı yasalarla sıkı sıkıya denetim altına alınarak aşılmıştır. Diğer ülkelerde ise bu konuda koruyucu ve denetleyici yasaların olmaması ya da var olan yasaların uygulanmaması sonucu bu canlıların aç, susuz, hasta ve kötü muameleler sonucu ızdırap, vb. çok zorlu koşullarda yaşamak zorunda kalmalarına yol açmıştır.

Ülkemizde 2004 yılında yasalaşarak yürürlüğe giren ve 2021 yılında Türk Ceza Kanunu ile kapsamı genişletilen Hayvanları Koruma Kanunu ile hayvanların üretimi, sahiplenilmeleri kontrollü hale getirilirken, sahiplenilmiş hayvanların sokağa bırakılmaları yasaklanarak, olumsuz davranışların önüne geçilmeye yönelik adımlar atılmaya başlanmıştır. Sokakta yaşayan hayvanların kısırlaştırılması, aşılanması, rehabilite edilmesi, kayıt altına alınması ve sonrasında sahiplendirilmesi ya da alındığı yerlerde uygun şartlarında oluşturularak bu alanlara tekrar bırakılmasının sağlanmasına çalışılmaktadır. Bu konuda özellikle İstanbul’da birçok ilçe belediyesi Hayvanları Koruma Kanunu çıkmadan çok önce barınaklar oluşturarak kısırlaştırma, aşılama, sahiplendirme gibi konularda sivil toplum kuruluşları ve gönüllülerle çalışmalar sürdürmekteydiler. Öte yandan bazı ilçeler ve illerde bu çalışmaların hiç yapılması ya da yetersiz yapılması nedeniyle kentler arası hayvan transferleri ve hayvanların kontrolsüzce üremelerin önüne geçilememiştir. Son yıllarda kanunun etkin uygulanması çözüm sağlıyor gibi görünse de, özellikle küçük kentlerde ve yazlık bölgelerde belediyelerin yeterli bütçe ve ekip ayırmaması, hayvan refahı gibi konularda bilinç eksikliği gibi nedenlerle henüz bir başarı sağlanamamıştır.

Özellikle köpek sahipleri; bir köpeğin sahipliğini üstlendiğinde, o köpeğin ve onun doğurabileceği tüm yavruların, yaşamı boyunca veya bir sonraki sahibi bulunana kadar sorumluluğu derhal kabul etmelidir. Sahibi, davranışsal ihtiyaçlar da dahil olmak üzere köpeğin refahına saygı duyulmasını ve köpeğin mümkün olduğunca aşılama ve parazit kontrolü yoluyla bulaşıcı hastalıklardan ve istenmeyen üremeden korunmasını sağlamalıdır. Köpeğin topluma ve/veya çevreye sorun yaratacak şekilde kontrolden çıkmamasını sağlamak için gerekli tüm önlemleri almalıdır

Sokak hayvanı konusundaki çözülemeyen sorunlar başta kuduz hastalığı olmak üzere birçok bakteriyel, viral ve paraziter hastalığın ortaya çıkmasına neden olarak, sokak hayvanları ve toplum için sorun oluşturup, insanlar ve hayvanlar üzerinde birçok maddi manevi zararlara yol açmaktadır. Çevre ve toplum için risk oluşturan bu tür sorunların aşılabilmesi için yürürlükteki mevzuatın tam olarak uygulanması, başta konunun uzmanı veteriner hekim örgütleri olmak üzere ilgili diğer sivil toplum örgütleri ve gönüllülerle birlikte yerel ve merkezi otoritenin işbirliği içerisinde çalışmasıyla mümkün olabilir.

Her yıl 4 Nisan tarihi bu sorunlara dikkat çekmek ve zorlu koşullarda yaşayan bu hayvanlar için farkındalık oluşturmak amacıyla Dünya Sokak Hayvanları Günü olarak kutlanıyor. Gün, 2010 yılında 100’den fazla Hollandalı kuruluşun Hollanda Ulusal Sokak Hayvanları Konferansı’nda bir araya gelmesiyle başlatıldı. 4 Nisan günü, Dünya Hayvanları Koruma Günü’ne tam altı ay kaldığı için seçilmiştir.

Dünya Sokak Hayvanları Günü, kendi hataları olmaksızın çaresiz durumda olan bu talihsiz hayvanlardan milyonlarcası hakkında farkındalık yaratmak için bir fırsat olarak kabul edilmelidir. Dünya Sokak Hayvanları Günü, herkese fark yaratacak bir seçim yapabilme şansı olarak değerlendirilmelidir.

Betonlaşarak gitgide doğal yaşamdan uzaklaşan, sıkışık kentleşme ortamında martı ve karga gibi yaban hayvanlarında habitatları değişmektedir. İnsanların yarattığı bu durumun sonucunda, onların da etolojik davranışları bozularak, tıpkı kediler ve köpekler gibi sokakta yaşamak ve beslenmek zorunda bırakıldıkları görülmektedir. Dolayısıyla genellikle sadece kediler ve köpekler değil, yaşam koşullarının bozulması nedeniyle sokaklarda, yani kendi habitatları dışında, uygun olmayan koşullarda yaşamaya zorlanan tüm hayvanların 4 Nisan Sokak Hayvanları Gününde hatırlanması ve gerekli iyileştirme çalışmalarının yapılması dileğiyle.

“Keşke bir şiir okumuş, Bir kedi sevmiş olsaydınız. Belki bu kadar, kirletmezdiniz dünyayı…”

Turgut UYAR