Cengiz ERDİL/Gazeteci
TROÇKİ VE İSTANBUL
Dünyayı sarsan Ekim Devriminin önderlerindendi Troçki. 20. Yüzyıl’a damgasını vuran ender şahsiyetlerdendir. Çağımızda Marksist hareketleri değerlendirirken Troçki’nin anılmadığı bir sayfa olmaz. Rusya’da 1917 Devriminin ilk Dışişleri Bakanı ve Kızıl Ordu’nun kurucusuydu. Lenin’den sonra O gelecek deniyordu, partisi içinde ve halkın gözünde çok güçlüydü çünkü. Bolşevik Partisi içindeki iktidar mücadelesinde Stalin’e yenildi. Sürgüne gitti, 1940 yılında Meksika’da Stalin’in ajanı tarafından başına çekiçle vurula vurula öldürüldü.
Stalin “Tek Ülkede Devrim”, Troçki “ Sürekli Devrim” diyordu. Gelişmiş sanayi ülkelerindeki devrimin Dünya Devrimini getireceğini savunuyordu. Teorik ayrılıklar bu kadar basit değil ama yerimiz dar.
Troçki Yahudiydi, Bolştayn soyadıyla doğdu, Troçki adını alması sonradandır. O dönemde Partisi içinde çoğu üyenin bir kod adı vardı. O da Çarlık Rusya’sında hapishanede kalmıştı. Kendisine işkence yapan Troçki adlı gardiyanın adını aldı ve dünya O’nu böyle tanıdı.
Troçki, sürgün geldiği Büyükada’da
Neflix’de Rus yapımı “Troçki” adlı bir dizi film var. Devran döndüğü için Troçki dizide kan döken, acımasız ve insan kullanmasını bilen biri olarak tanıtılmış. Filmin sonunda başına çekiç darbeleri inen Troçki, katiline şöyle haykırıyor; “Dünyayı ateşlere attım, görmüyor musun?”
İkinci Dünya Savaşı’nın olmazsa olmaz liderlerindendi Stalin. Troçki ‘unutulsun’ istiyordu. Stalin öldü, hatta partisinde “Hastalıklı tip” ilan edildi. Troçki’nin hayaleti ise tüm dünyada dolaştı durdu. Özellikle 60’lı 70’li yıllarda gençlik hareketlerinde, ülkelerdeki ayaklanmalarda, Dünya solunun teorik tartışmalarında hep Troçki’nin izi vardı.
Troçki, Sovyetler birliğinde askerken
Sonra efendim, öyle bir şey oldu ki; Troçki’nin “ İşçi devleti değil, Bürokratik diktatörlük” dediği Sovyetler Birliği çöktü. Troçki’nin dünyayı korkutan Kızıl Ordusunun Korosu insanları devrim marşlarıyla coştururdu. Büyük kırılma sonrasında bu koroyu, Tarkan’ın “ oynama şıkıdım, şıkıdım” şarkısını söylerken görüverdik. Yine uzun hikaye… Neyse…
Sivastopol köşkü/Büyükada/İstanbul/// Troçki, Büyükada’da Sivastopol köşkünü kiraladı ve 4 yıl boyunca burada yaşadı.
Troçki’nin bizlerde bıraktığı bir iz var. Hayatının 4 buçuk yılını ülkemizde geçirdi.
GÖRÜNMEZ ADAM OLACAKSIN!
Troçki, 1929-1933 yılları arasında İstanbul’da sürgünde kaldı. Mekanı çoğunlukla Büyükada idi. Devir Kurucu Önder Atatürk’ün zamanıydı. Troçki artık O’nun koruması altındaydı. Rusya ile yapılan anlaşma gereği kafasını fazla göstermeyecekti. O da bol bol balık avladı, Sedef Adası’nda silah talimi yaptı. Stalin diğer yoldaşlarının kafasına sıktırdığı gibi Troçki’yi de ülkesinde yok edebilirdi ama halktan korktu. Türkiye’de de koruma altındaydı. Stalin yönetimi Sabırla Kırmızı Pazartesi’nin gelmesini bekliyordu.
Troçki Büyükada’da Sivastopol diğer adıyla Arap İzzet Paşa Köşkünde kaldı, Avrupa’dan gelen konuklarını burada ağırladı, konukları Ankara Hükümetinin iznine bağlıydı, Troçki öyle bir tabur askerle falan korunmadı. Büyükada’da zaman zaman halkın arasına karışıyordu. Sonra Fransa’ya oradan da ölüme koşar gibi Meksika’ya gitti.
Troçki ülkemizden ayrılınca yöneticiler mutlaka derin bir ‘oh’ çekmişlerdir. Köşkün mülkiyetini elinde tutan aile bir ara satışla çıkarmış ama fiyatı yüksek bulunmuş. Ailede buranın müze olmasını istemiş ama devletten ses seda çıkmamış.
Ülkemizde kalan bazı ünlülerin evleri müze ama Troçki’nin kaldığı köşk adeta çürüyor. Neden müze olmaz? Sorusunun cevabı acaba Troçki’nin hayaleti gelir korkusu mu!
Troçki burada kiracıydı ama kalıcı bir iz bırakmış. Şimdilerde Marmara’da kökü kurudu ıstakozların… Troçki pek severmiş ıstakoz avlamayı. Köşkte yaptırdığı ıstakoz havuzu da öylece duruyor. Sadece o havuz bile bir tarih diyorum.
Lev Troçki (Leon Trotsky) ve Natalia Ivanovna Trotsky (Sedova) Büyükada 1931
Cengiz ERDİL/Gazeteci
CengizERDİL/kentekrani
www.kentekrani.com 9 Eylül 2020
