BİR ÖNEMLİ DİPLOMATIN ANILARINDA UKRAYNA KRİZİ
Oğuz HAKSEVER
Amerika Birleşik Devletleri’nin Rusya ve Putin konusunda uzman olan bir diplomatı var. Willam Joseph Burns.
Burns, 2019 yılında bir anı kitabı yayımladı. Adı: “ARKA KANAL/Amerikan Diplomasisine ve Yenilenmesi Konusuna Dair Anılar“…
Kitap yayımlandığında kuşkusuz en ilgi çekici bölümler Rusya’ya ve Vladimir Putin’e ilişkin olanlardı. William J. Burns, 2005-2008 yılları arasında Moskova’da ABD Büyükelçisi olarak görev yapmış, bu dönemde Putin’le gerek bire bir yüz yüze görüşmelerde bulunmuş, gerekse dışişleri bakanlarına veya Amerikan başkanlarına Rus liderle görüşmeler sırasında eşlik etmişti. Kitabında hem Putin’in kendisi de dahil Amerikalı yetkililere söylediklerini anlatıyor hem de Putin’in niyetlerine dair tahliller yapıyor.
Bu anılar, notlar ve tahlillerin Ukrayna ile ilgili olanları, Rusya’nın işgaliyle hatırlandı tabii.
Kitabın sayfalarında söz konusu bölümler okununca ABD ve Avrupa Birliği liderlikleri için en safiyane yorum şu olmalı: G-Ü-N-A-Y-D-I-N!
PUTİN YILLAR ÖNCE NİYETİNİ DEFALARCA YÜZLERİNE SÖYLEMİŞ
Mesela 2006 yılında dönemin Dışişleri Bakanı Condoleezza Rice ile birlikte Putin’le yaptıkları görüşme… O dönemde Gürcistan Devlet Başkanı Mikheil Saakashvili’nin Rusya’nın kontrolünden kopmak için yaptığı girişimler de gündemde… William J. Burns, Putin’in çok açık bir şekilde hem Gürcistan’ın hem de Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunda heveslendirilmemesi gerektiğini söylediğini aktarıyor. Putin demiş ki : “Saakashvili Amerika Birleşik Devletleri’nin kuklasından başka bir şey değil. Bir sıkıntı oluşmadan O’nu- Saakashvili- kontrol etmeye çalışmaktan vazgeçmeniz gerekiyor.” Willam Joseph Burns, o dönemde Bush yönetimini “Eğer Gürcistan ve Ukrayna’ya yönelik olarak NATO üyeliği konusunda açık kapı politikası uygularsanız tren kazası yakındır” diye uyardığını belirtiyor. Burns, Dışişleri Bakanı Condoleeza Rice’a yazdığı uzun e-posta mesajından bir bölümü de kitabına aktarmış; şöyle: “Putin Gürcistan ve Ukrayna’nın NATO üyeliği konusunda en küçük bir işaret görürse bunları ciddi ve kasıtlı bir meydan okuma olarak kabul edecektir ve yanıt verecektir. Ayrıca NATO konusunda umut verilirse Rusya’nın Kırım ve Doğu Ukrayna’ya müdahele etmesi için çok elverişli bir ortam oluşacaktır. ” Willam J. Burns haklı çıktığını belirtiyor ve dönemin Gürcistan Lideri Saakashvili’nin Putin’in yemini yuttuğunu bunun sonucunda Rusya’nın Gürcistan’ı işgal ettiğini anlatıyor. Hemen belirtelim Mikheil Saakashvili Gürcistan vatandaşlığından çıkarılmış biri ve ABD’de yaşıyor.
William J. Burns, Putin’le 2008 yılında yaptığı bire bir görüşmelerden birinde Rus liderin kendisine şöyle dediğini aktarıyor: “Ukrayna’nın politik olarak ne kadar istikrarsız ve çaylak bir ülke olduğunu ve NATO’nun da üyelik konusunda bölündüğünü senin hükümetin göremiyor mu? Ukrayna’nın gerçek bir ülke olmadığını bilmiyor musun? Bir bölümü yarı Doğu Avrupalı bir bölümü de gerçek Rusyalı”
Hafızası kuvvetli olanlar, Rusya Lideri Putin’in Ukrayna’ya saldıracağını açıkladığı konuşmasında yukarıdaki sözleri tekrarladığını hatırlayacaklardır.
Rusya’nın daha doğrusu NATO’nun açık kapı politikasının devam etmesi halinde Putin’in kendince “Ukrayna problemini” halledeceğini söylemesinin ve o günlerin Moskova Büyükelçisi Willam Joseph Burns’un hükümetini uyarmasının üzerinden 14 yıl geçti ve Putin ABD’nin, AB’nin gözü önünde adım adım ilerleyerek sonunda Ukrayna’ya yöneldi ve dediğini yaptı. Siviller öldü. Yüzü kanlı insanların, çaresiz görünen Ukraynalıların görüntüleri yürek yaktı.
Göz göre göre gelen bu son gelişme ABD, NATO, AB tarafından engellenemez miydi? Diplomasi, iş bu raddeye gelinceye kadar bir çözüm bulamaz mıydı?
Yorum sizin…
Son bir not; yazıya vesile olan diplomat Willam Joseph Burns, bugünün Amerikan Merkezi Haber Alma Teşkilatı CIA’in Direktörü. 23 Mart 2021 yılında bu göreve getirildi. Yaklaşık bir yıldır görevde yani. Diplomatlık birikimiyle önceden çözüm konusunda girişimleri oldu mu? Bilmiyoruz.
Belki yıllar sonra yazar da öğreniriz?
Oğuz Haksever
