İstanbul’un Zararsız ‘Delileri’; Pazarola Hasan Bey
İstanbul’un, meczup da denilen zararsız delilerinden Hasan Bey’in 1880’li yıllarda, doğup 1927 yılında öldüğü sanılıyor.
Kendisi hakkında, yerli ve yabancı bazı gazete ve dergilerde yazılar yayınlanmasına rağmen doğum ve ölüm tarihleri, babasının bir ifadesi ve kendisiyle yapılan ve yayınlanan en son konuşmanın yayını tarihinden çıkarılmaktadır.
Pazarola Hasan Bey hakkındaki bilgiler Yavuz Selim Karakışla tarafından derlenerek Eski İstanbul’un Delileri: Pazarola Hasan Bey adıyla, 2006 yılında, bir kitapçık halinde yayınlanmıştır.
Pazarola Hasan Bey, İstanbul halkı, özellikle çarşı esnafı ve kadınları tarafından keramet sahibi sayılırdı. Varlığının ve elinin uğurlu olduğuna inanılırdı. Onun elinin değdiği yerde bereket olurdu. Onun selâmını alanların işleri yolunda gider, kazançları artardı. Onun nazar fırlattığı kızlar koca bulur, kadınlar çocuk sahibi olurdu. Kısacası, her derde deva olan, darda kalanlara yetişen Hızır gibiydi.
Pazarola Hasan Bey’in adı, esnafa verdiği selâmdan gelirdi. O, çarşıda dolaşırken rastladıklarına, mesleklerine göre, ister usta, ister çırak olsunlar: “Pazarola simitçibaşı, pazarola kitapçıbaşı, pazarola valibaşı…”, şeklinde selâm verir ve dilekte bulunurdu. Onun bu sözlerini duymayan satıcının işleri yolunda gitmezdi. Çarşıya birkaç gün uğramazsa herkes yolunu beklerdi.
Pazarola Hasan Bey’in, sıska vücudunun üzerinde kocaman bir başı vardı ve yaşından genç gösteren bir yüze sahipti. Büyük başını örtmek için bir fes veya abani sarık kullanırdı. Bu başlığın üzerinde, eski yazıyla: “Maşallah Hasan Bey” yazılı bir şerit vardı. O, Unkapanı civarında, Atlamataşı’ semtinde, babası ve üvey anasıyla birlikte otururdu. Her gün elinde şemsiyesi ya da değneği, evden çıkar, Bayezit çevresindeki çarşılara uğrar, kimseden bir şey istemez, gizlice cebine konulan paralara ise itiraz etmez, bazı işyerlerinde bir kahve içecek kadar eğlenir ve sonra evine dönerdi. Hangi ırktan ve dinden olursa olsun herkes onun hareketlerinde ve sözlerinde bir mana, bir keramet arardı.
Pazarola Hasan Bey, İstanbul’un folklorik bir kişiliği olarak ünü kent dışına taşan biri olmuştur. Adına Akseki Örmeneli Abdülgaffar Mehmet Kemali tarafından “Pazarola Hasan Bey Destanı”, yazılmış ve 1922 yılında tek yaprak halinde bastırılmıştır. Ayrıca 1920 yılında, adına Reşit Baran tarafından “Pazarola Hasan Bey” adlı bir oyun yazılıp sahneye konmuştur. İstanbul’da, Darülbedayi’de ve Direklerarası’nda, Ferah Tiyatrosu’nda, “Pazarola Hasan Bey” adında bir revü sahnelenmiştir. Rasih Sonat tarafından da Ankara Halkevi’nde, “Pazarola Hasan Bey” adlı bir başka revü sahnelenmiş ve ilgiyle izlenmiştir. Pazarola Hasan Bey’in kerametinden olmalı, Rasih Sonat bu eserle öyle bir ün yaptı ki “Revücü Rasih” olarak anılır oldu. İstanbul’da, 1947-1953 yıllarında, “Pazarola” adlı bir mizah dergisi de yayımlanmıştır.
Pazarola Hasan Bey, dönemin edebiyatçılarının da dikkatlerini çekmiş, Ahmet Rasim, Osman Cemal Kaygılı, Malik Aksel ve İbrahim Alâettin Gövsa onun hakkında yazılar yazmışlardır. Ansiklopedilere de girmiştir. Ressam-yazar Malik Aksel, Münif Fehim, onun resimlerini, Cemal Nadir ve Salih Erimez de karikatürlerini yapmışlardır.
Pazarola Hasan Bey, yaşadığı günlerin İstanbul’unda şöhreti Bayezit dışına taşmış bir kişilik olarak destancıların da dikkatini çekmiş, Akseki Örmeneli Abdügaffar Mehmet Kemalî tarafından yazılıp 1338/1922 yılında yayımlanan “Pazarola Hasan Bey Destanı”nda onu anlatmıştır. 54 kıtalık destandan parçalar:
Pazarola Hasan Bey’in Destanı
Üç yüz otuz sekiz tarih-i destan
Hasan Bey: “-Pazarola!” “-Yaşa Hasan Bey!”
Zilkade tahrîr-i yadigâr-ı ihvân
“-Beyim, pazarola!” “-Yaşa Hasan Bey!”
Sahaflar Çarşısı içinden geçti
Çınarın önünde bir şerbet içti
Sanki oralardan kuş gibi uçtu
“-Kitapçıbaşı, pazarola!” “-Yaşa Hasan Bey!”
Hasan Bey’in muhabbetine âşıktır cihan
Özünde, sözünde hiç yoktur noksan
Bir değil bin değil ol Bey’i seven
“-Turşucubaşı, pazarola!”, “-Yaşa Hasan Bey!”
Kemâlî medheyle kahraman eri
Yaşasın Bey’im ömrümün vârı
Ömrün müzdâd buyursun Canâb-ı Bâri
“-Destancıbaşı, pazarola!”, “-Yaşa Hasan Bey!”
KAYNAKLAR:
Yavuz Selim Karakışla, Eski İstanbul’un Delileri: Pazarola Hasan Bey, Toplumsal Tarih Vakfı Yayını, İstanbul, Şubat 2006.
M. Sabri Koz, “Pazarola Hasan Bey”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt: 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul, s. 236-237.
Mustafa Duman, İstanbul Efsaneleri, Heyamola Yayınları, İstanbul, İkinci Basım: Eylül 2010.
Dr. Mustafa DUMAN
Dr. Mustafa DUMAN/kentekrani
Youtube Abone Olmak İçin Tıklayınız
www.kentekrani.com 3 Aralık 2021
